Interesujemy się językiem, uczymy się języków obcych... Ale czym język właściwie jest?
Poniżej kilka definicji :)
Z Wikipedii:
Język – ukształtowany społecznie system budowania
wypowiedzi, używany w procesie
komunikacji interpersonalnej. Na język składają się dwa elementy:
- morfemów
- wyrazów
- stałych zwrotów i wyrażeń
- Reguły łączenia i tworzenia znaków:
- fonologia
- morfologia
- składnia
Język służy do przedstawiania przedmiotów, czynności czy abstrakcyjnych pojęć za pomocą
znaków. Zbiór znaków w języku jest otwarty. Wynika to z faktu, że znakiem językowym jest każdy
tekst, każda sformułowana
wypowiedź, posiadająca
znaczenie.
Jednostka posługująca się językiem może więc za pomocą jego systemu
tworzyć nieskończoną liczbę nowych znaków, także takich, z którymi nigdy
się wcześniej nie zetknęła. Znaki te niekoniecznie wzbogacają jednak
sam system językowy, gdyż użytkownicy nie uczą się na pamięć wszystkich
zasłyszanych wypowiedzi – są jednak w stanie w oparciu o język stworzyć
nowy tekst (znak) o tym samym, bądź zbliżonym znaczeniu. Tak więc język
to nie tylko system znaków, ale szerzej – system tworzenia znaków.
Mówiąc o języku mamy najczęściej na myśli ludzką
mowę,
tj. system artykułowanych dźwięków, układających się zgodnie z
konwencją. Nie należy jednak mylić tych dwóch pojęć, gdyż mowa oznacza
używanie języka w procesie porozumiewania się.
Spośród języków używanych przez ludzi można wymienić
języki naturalne (np.
polski,
francuski,
islandzki itp.) i
sztuczne (np.
esperanto,
interlingua).
Język mówiony jest utrwalany jako
język pisany za pomocą
pisma.
Oprócz tego można mówić o języku
gestów (
język migowy), ciała (np.
balet) czy
muzyki (
notacja muzyczna).
Matematyka, w szczególności
informatyka, używają szeregu
sztucznych języków, tzw.
języków formalnych, m.in.
języków programowania.
Badaniami nad językami zajmują się
lingwistyka i
filologia, a także psycholingwistyka.
Z Encyklopedii WIEM:
Język,
mowa artykułowana i skodyfikowana zgodnie ze ściśle określoną konwencją
(zasadą). Kodyfikacja polega na uściśleniu znaczeń dźwięków lub gestów,
nadaniu im konkretnych znaczeń odnoszących się do bytów i zjawisk
otaczającego człowieka świata, potrzeb, odczuć i uczuć.
Elementarnymi jednostkami wyartykułowanego i skodyfikowanego języka są:
- słowo, określenie czynności, stanu, potrzeby, woli.
- imię, określenie siebie i innych bytów, przedmiotów i idei.
- przymiot (
epitet), uściślenie pozwalające wyodrębnić to, co jest jednostkowe z różnorodności słów lub imion odnoszących się do tej samej grupy.
W zależności od artykulacji rodzaju mowy rozróżniamy języki:
- głoszony, podstawą którego jest głos ludzki i skodyfikowanie jego dźwięków (
głosek,
akcentów itp.).
- gestu lub postawy, gdy kodyfikacji znaczeniowej podlegają ruchy rąk lub ciała - język migowy, język tańca,
baletu.
- muzyki, gdy kodyfikacji podlegają brzmienia dźwiękowe nadawane przez
człowieka przedmiotom lub dźwiękom wydobywanym z siebie (gwizd).
Ustalone zasady artykulacji są zabezpieczane przez tradycję i opisy gramatyczne.
Język jest narzędziem porozumiewania się, przekazywania informacji o
potrzebach, stanach emocjonalnych, wrażeniach i odczuciach oraz innych
bytach i zjawiskach, w formie komunikatu pozwalającego się porozumieć
nadawcy z odbiorcą. Język jest narzędziem opisywania świata i siebie,
ustalania prawdy - poznania, projektowania przyszłości i przechowywania
informacji o przeszłości. Jest tworzywem świadomości i jej wyrażeniem -
sposobem ujęcia i rozwoju myśli.
Język jest tworzywem informacji, kultury i sztuki. Możność
porozumiewania się za pomocą danego języka jest zależna od stopnia
wtajemniczenia w znaczenie kodów tych, z którymi pragniemy się
porozumieć, lub którzy pragną się porozumieć z nami za pomocą danego
typu języka.
Poprzez to język może służyć nie tylko ujawnianiu, ale także utajnianiu
pewnych informacji przed innymi (metodą utajniania jest takie
zakodowanie znaczeń, by było ono zrozumiane tylko przez ściśle
określonego adresata komunikatu językowego. Z takim zjawiskiem mamy do
czynienia np. w grupach przestępczych - żargon, lub spełniających tajne
misje - szyfr).
Ze strony www.gabinet-logopedyczny.pl:
Mowa to zespół czynności, jakie przy udziale języka
wykonuje człowiek poznając rzeczywistość i przekazując jej interpretację
innym uczestnikom życia społecznego (S. Grabias). Zatem mowa to pewne
zachowania językowe, które mogą być:
- poznawczymi procesami;
- procesami quasi komunikacyjnej, organizującej wiedzę z zamiarem jej przekazania;
- zachowania
dokonujące się w tzw. mowie wewnętrznej (cerebracja), których wynikiem
jest pozbawiony postaci dźwiękowej tekst przemyślany.
Biologiczne podstawy mowySfera
biologiczno - fizyczna dotyczy działania aparatu nadawczego
(oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego) oraz odbiorczego (narządu
słuchu) uwarunkowanych pracą ośrodków mózgowych. Korowe struktury
nerwowe, sterujące czynnościami mowy, tworzą tzw. "obszar mowy",
zlokalizowany w środkowej części półkuli dominującej dla mowy.
Za przebieg zachowań językowych człowieka odpowiedzialne są następujące ogniwa “łańcucha mowy” wg koncepcji A. Łurii:
- gnozja
somestetyczna, czyli czucie ułożenia poszczególnych części aparatu
artykulacyjnego, oparta jest na przetwarzaniu w korowych okolicach
wieczka ciemieniowego zwrotnej informacji czuciowej, wytwarzanej podczas
wypowiadania tekstu;
- synteza sekwencyjna, czyli organizacja w
czasie ruchów aparatu artykulacyjnego, która warunkuje płynne
wypowiadanie słów i zdań, jej organizację reguluje okolica Broca, leżąca
w dolnej części lewej okolicy przedruchowej;
- mowa wewnętrzna,
czynnik najmniej rozpoznany, związany ze zdolnością do programowania
rozwiniętych wypowiedzi i przypisany okolicom lewego płata czołowego,
położonym do przodu od okolicy Broca;
- słuch fonematyczny, czyli
zdolność różnicowania cech diakrytycznych dźwięków mowy zgodnie z
zasadami systemu fonologicznego, która jest realizowana przez okolicę
Wernickego, zlokalizowaną w tylnej części górnego zawoju skroniowego w
dominującej półkuli mózgu;
- słuchowa pamięć słowna, czyli
zdolność utrzymywania w pamięci usłyszanych słów i zdań, związana jest z
funkcjonowaniem tylnej części płata skroniowego, leżącej poniżej
okolicy Wernickego;
- synteza symultatywna, czyli jednoczesna
analiza napływającej informacji językowej pod względem
logiczno-gramatyczno-semantycznym, realizowana przez okolice kory
mózgowej leżące na pograniczu płatów: ciemieniowego, potylicznego i
skroniowego [Łuria 1967].
Anatomiczna reprezentacja omówionych funkcji nie ma charakteru bezwzględnego.
Poszczególne
ogniwa tego układu są niewymienne i ich uszkodzenie objawia się
specyficznymi trudnościami, np. zaburzenia słuchu fonematycznego
powodują nie tylko trudności w rozumieniu mowy, ale także w
przypominaniu i aktualizacji wyrazów, w czytaniu i w pisaniu, bowiem
analiza i synteza słuchowa wchodzi w skład struktury każdej z
wymienionych czynności, możliwa jest jednak ponowna ich realizacja
poprzez przebudowę układu funkcjonalnego. Takie stwierdzenie czyni
teorię A. Łurii szczególnie atrakcyjną dla logopedów, przynosi ona
bowiem ważne konsekwencje dla celowości prowadzenia praktyki
logopedycznej. Dając teoretyczne przesłanki do restytucji mowy u
afatyków, wyjaśniając różnice indywidualne pomiędzy ludźmi, jeśli idzie o
ich zachowania językowe, przełamuje terapeutyczny nihilizm i wskazuje
na konieczność indywidualnego podejścia do każdego chorego.
Psychologiczne podstawy mowySfera
psychiczna zachowań językowych wiąże się - jak twierdzi N. Chomsky - z
funkcjonowaniem w umyśle abstrakcyjnego systemu znaków i reguł
gramatycznych, pozwalających za znaków prostych budować znaki złożone.
Wiedza o ich użyciu nie musi być przez człowieka uświadamiana.
Społeczne podstawy mowySpołeczne uwarunkowania języka da się opisać w kontekście kompetencji komunikacyjnej, na którą składają się:
- językowe reguły społeczne (wyznaczające sposoby realizowania językowych ról społecznych);
- językowe reguły sytuacyjne (pozwalające budować wypowiedzi adekwatnie do sytuacji);
- reguły pragmatyczne (umożliwiające skuteczną realizację intencji).
Funkcje mowy
- czynności
poznawcze człowieka dokonują się za pomocą języka i tylko za pomocą
języka, a ich wynikiem jest zorganizowana pojęciowo wiedza, tkwiąca w
umyśle i będąca reprezentacją rzeczywistości;
- językowe czynności
komunikacyjne, które ujawniają się na tle spójnych z nimi zachowań
mimicznych i gestów, stanowiących tzw. pozajęzykowe kody mowy;
- czynności
socjalizacyjne i grupotwórcze, kiedy człowiek poznając rzeczywistość i
porozumiewając się z innymi członkami grupy społecznej, podlega
procesowi socjalizacji i zdobywa wiedzę o grupie, w obrębie której
pozostaje, następnie o innych grupach i regułach w nich obowiązujących.
W obrębie mowy (language) wyodrębniono:
- język (langue);
- mówienie (parole).
Język
to zbiór wyrazów i porządkujący ten zbiór układ wartości. Wartość
wyrazu wynika z miejsca, jakie ten wyraz zajmuje w systemie wyrazów
(dobrze jest jak dziecko ma duży zasób słów, gdyż będzie się lepiej
komunikowało).
Mówienie to proces budowania zdań.
Mową są tylko te zachowania, które dają cechy intencjonalne.
Pojęcie mowy w gramatyce generatywnej N. Chomsky'ego:
- kompetencje językowe - jest to nieuświadamiana wiedza gramatyczna, ujmowana w systemie reguł generujących zdania w danym języku;
- performancja (wykonanie) - jest to indywidualna realizacja kompetencji, proces budowania zdań; swoista czynność.
Komponenty kompetencji językowej:
- kreatywność,
czyli zdolność do tworzenia nieskończonego zbioru zdań ze skończonego
zbioru elementów językowych oraz umiejętność tworzenia nowych zdań
spójnych;
- gramatyczność, czyli proces budowania zdań, poprawność formalna;
- akceptabilność,
czyli zdolność rodzimego użytkownika języka do uznawania wypowiedzi za
poprawną, tj. zgodną z obowiązującą normą;
- interioryzacja, czyli proces nieuświadamianego opanowania ojczystego języka (dziecko nie wie, że jest uczone języka).
Kompetencje językowe a kompetencje komunikacyjneWiem jak języka użyć, w zależności od sytuacji, osoby itd.
Język w poznawaniu rzeczywistości
- stopień opanowania języka stwarza jednostce lepsze lub gorsze możliwości poznawania świata;
- największe
możliwości poznawcze niesie ze sobą język etniczny, opanowany we
właściwy sposób, we właściwym, naturalnym dla wieku dziecięcego okresie
rozwoju (najdalej do 14rroku życia);
- brak języka etnicznego skazuje człowieka na pewne wyizolowanie w świecie;
- inne kody językowe (np.: gesty) dają inny obraz rzeczywistości świata.
Struktura czynności mowyGenerowanie tekstu - etapy czynności:
- ETAP
IDEACJI - dotyczy uświadomienia treści komunikatu, który nadawca chce
przekazać (czasem jesteśmy zmęczeni, coś nas boli, wtedy nie możemy
zebrać myśli, osoba nie wie co chce powiedzieć).
- ETAP PLANOWANIA JĘZYKOWEGO - dotyczy wyboru i odpowiedniego ustrukturalizowania elementów tworzących wypowiedź.
- ETAP REGULACJI MOTORYCZNEJ - przełożenie struktury językowej w instrukcję pracy narządów artykulacyjnych.
- ETAP WYKONAWCZY - dotyczy ruchów aparatu oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego.
- ETAP
KONTROLI FORMOWANIA WYPOWIEDZI - dokonuje się poprzez ocenę przebiegu
wszystkich poprzednich etapów (przede wszystkim kontrola słuchowa
wypowiedzi, jeśli jest uszkodzona, trzeba przejść na wzrokową lub
czuciową).
