Czym jest język

Interesujemy się językiem, uczymy się języków obcych... Ale czym język właściwie jest?
Poniżej kilka definicji :)

Z Wikipedii:

Język – ukształtowany społecznie system budowania wypowiedzi, używany w procesie komunikacji interpersonalnej. Na język składają się dwa elementy:

• Otwarty zbiór znaków, zbudowanych z fonemów:

morfemów

wyrazów

stałych zwrotów i wyrażeń

• Reguły łączenia i tworzenia znaków:

fonologia

morfologia

składnia

Język służy do przedstawiania przedmiotów, czynności czy abstrakcyjnych pojęć za pomocą znaków. Zbiór znaków w języku jest otwarty. Wynika to z faktu, że znakiem językowym jest każdy tekst, każda sformułowana wypowiedź, posiadająca znaczenie. Jednostka posługująca się językiem może więc za pomocą jego systemu tworzyć nieskończoną liczbę nowych znaków, także takich, z którymi nigdy się wcześniej nie zetknęła. Znaki te niekoniecznie wzbogacają jednak sam system językowy, gdyż użytkownicy nie uczą się na pamięć wszystkich zasłyszanych wypowiedzi – są jednak w stanie w oparciu o język stworzyć nowy tekst (znak) o tym samym, bądź zbliżonym znaczeniu. Tak więc język to nie tylko system znaków, ale szerzej – system tworzenia znaków.
Mówiąc o języku mamy najczęściej na myśli ludzką mowę, tj. system artykułowanych dźwięków, układających się zgodnie z konwencją. Nie należy jednak mylić tych dwóch pojęć, gdyż mowa oznacza używanie języka w procesie porozumiewania się.
Spośród języków używanych przez ludzi można wymienić języki naturalne (np. polski, francuski, islandzki itp.) i sztuczne (np. esperanto, interlingua).
Język mówiony jest utrwalany jako język pisany za pomocą pisma.
Oprócz tego można mówić o języku gestów (język migowy), ciała (np. balet) czy muzyki (notacja muzyczna).
Matematyka, w szczególności informatyka, używają szeregu sztucznych języków, tzw. języków formalnych, m.in. języków programowania.
Badaniami nad językami zajmują się lingwistyka i filologia, a także psycholingwistyka.


Z Encyklopedii WIEM:

Język, mowa artykułowana i skodyfikowana zgodnie ze ściśle określoną konwencją (zasadą). Kodyfikacja polega na uściśleniu znaczeń dźwięków lub gestów, nadaniu im konkretnych znaczeń odnoszących się do bytów i zjawisk otaczającego człowieka świata, potrzeb, odczuć i uczuć.

Elementarnymi jednostkami wyartykułowanego i skodyfikowanego języka są:

- słowo, określenie czynności, stanu, potrzeby, woli.

- imię, określenie siebie i innych bytów, przedmiotów i idei.

- przymiot (epitet), uściślenie pozwalające wyodrębnić to, co jest jednostkowe z różnorodności słów lub imion odnoszących się do tej samej grupy.

W zależności od artykulacji rodzaju mowy rozróżniamy języki:

- głoszony, podstawą którego jest głos ludzki i skodyfikowanie jego dźwięków (głosek, akcentów itp.).

- gestu lub postawy, gdy kodyfikacji znaczeniowej podlegają ruchy rąk lub ciała - język migowy, język tańca, baletu.

- muzyki, gdy kodyfikacji podlegają brzmienia dźwiękowe nadawane przez człowieka przedmiotom lub dźwiękom wydobywanym z siebie (gwizd).

Ustalone zasady artykulacji są zabezpieczane przez tradycję i opisy gramatyczne.

Język jest narzędziem porozumiewania się, przekazywania informacji o potrzebach, stanach emocjonalnych, wrażeniach i odczuciach oraz innych bytach i zjawiskach, w formie komunikatu pozwalającego się porozumieć nadawcy z odbiorcą. Język jest narzędziem opisywania świata i siebie, ustalania prawdy - poznania, projektowania przyszłości i przechowywania informacji o przeszłości. Jest tworzywem świadomości i jej wyrażeniem - sposobem ujęcia i rozwoju myśli.

Język jest tworzywem informacji, kultury i sztuki. Możność porozumiewania się za pomocą danego języka jest zależna od stopnia wtajemniczenia w znaczenie kodów tych, z którymi pragniemy się porozumieć, lub którzy pragną się porozumieć z nami za pomocą danego typu języka.

Poprzez to język może służyć nie tylko ujawnianiu, ale także utajnianiu pewnych informacji przed innymi (metodą utajniania jest takie zakodowanie znaczeń, by było ono zrozumiane tylko przez ściśle określonego adresata komunikatu językowego. Z takim zjawiskiem mamy do czynienia np. w grupach przestępczych - żargon, lub spełniających tajne misje - szyfr).

Ze strony www.gabinet-logopedyczny.pl:

Mowa to zespół czynności, jakie przy udziale języka wykonuje człowiek poznając rzeczywistość i przekazując jej interpretację innym uczestnikom życia społecznego (S. Grabias). Zatem mowa to pewne zachowania językowe, które mogą być:

• poznawczymi procesami;
• procesami quasi komunikacyjnej, organizującej wiedzę z zamiarem jej przekazania;
• zachowania dokonujące się w tzw. mowie wewnętrznej (cerebracja), których wynikiem jest pozbawiony postaci dźwiękowej tekst przemyślany.

Biologiczne podstawy mowy

Sfera biologiczno - fizyczna dotyczy działania aparatu nadawczego (oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego) oraz odbiorczego (narządu słuchu) uwarunkowanych pracą ośrodków mózgowych. Korowe struktury nerwowe, sterujące czynnościami mowy, tworzą tzw. "obszar mowy", zlokalizowany w środkowej części półkuli dominującej dla mowy.

Za przebieg zachowań językowych człowieka odpowiedzialne są następujące ogniwa “łańcucha mowy” wg koncepcji A. Łurii:

• gnozja somestetyczna, czyli czucie ułożenia poszczególnych części aparatu artykulacyjnego, oparta jest na przetwarzaniu w korowych okolicach wieczka ciemieniowego zwrotnej informacji czuciowej, wytwarzanej podczas wypowiadania tekstu;
• synteza sekwencyjna, czyli organizacja w czasie ruchów aparatu artykulacyjnego, która warunkuje płynne wypowiadanie słów i zdań, jej organizację reguluje okolica Broca, leżąca w dolnej części lewej okolicy przedruchowej;
• mowa wewnętrzna, czynnik najmniej rozpoznany, związany ze zdolnością do programowania rozwiniętych wypowiedzi i przypisany okolicom lewego płata czołowego, położonym do przodu od okolicy Broca;
• słuch fonematyczny, czyli zdolność różnicowania cech diakrytycznych dźwięków mowy zgodnie z zasadami systemu fonologicznego, która jest realizowana przez okolicę Wernickego, zlokalizowaną w tylnej części górnego zawoju skroniowego w dominującej półkuli mózgu;
• słuchowa pamięć słowna, czyli zdolność utrzymywania w pamięci usłyszanych słów i zdań, związana jest z funkcjonowaniem tylnej części płata skroniowego, leżącej poniżej okolicy Wernickego;
• synteza symultatywna, czyli jednoczesna analiza napływającej informacji językowej pod względem logiczno-gramatyczno-semantycznym, realizowana przez okolice kory mózgowej leżące na pograniczu płatów: ciemieniowego, potylicznego i skroniowego [Łuria 1967].

Anatomiczna reprezentacja omówionych funkcji nie ma charakteru bezwzględnego.

Poszczególne ogniwa tego układu są niewymienne i ich uszkodzenie objawia się specyficznymi trudnościami, np. zaburzenia słuchu fonematycznego powodują nie tylko trudności w rozumieniu mowy, ale także w przypominaniu i aktualizacji wyrazów, w czytaniu i w pisaniu, bowiem analiza i synteza słuchowa wchodzi w skład struktury każdej z wymienionych czynności, możliwa jest jednak ponowna ich realizacja poprzez przebudowę układu funkcjonalnego. Takie stwierdzenie czyni  teorię A. Łurii szczególnie atrakcyjną dla logopedów, przynosi ona bowiem ważne konsekwencje dla celowości prowadzenia praktyki logopedycznej. Dając teoretyczne przesłanki do restytucji mowy u afatyków, wyjaśniając różnice indywidualne pomiędzy ludźmi, jeśli idzie o ich zachowania językowe, przełamuje terapeutyczny nihilizm i wskazuje na konieczność indywidualnego podejścia do każdego chorego.

Psychologiczne podstawy mowy

Sfera psychiczna zachowań językowych wiąże się - jak twierdzi N. Chomsky - z funkcjonowaniem w umyśle abstrakcyjnego systemu znaków i reguł gramatycznych, pozwalających za znaków prostych budować znaki złożone. Wiedza o ich użyciu nie musi być przez człowieka uświadamiana.

Społeczne podstawy mowy
Społeczne uwarunkowania języka da się opisać w kontekście kompetencji komunikacyjnej, na którą składają się:

• językowe reguły społeczne (wyznaczające sposoby realizowania językowych ról społecznych);
• językowe reguły sytuacyjne (pozwalające budować wypowiedzi adekwatnie do sytuacji);
• reguły pragmatyczne (umożliwiające skuteczną realizację intencji).

Funkcje mowy

• czynności poznawcze człowieka dokonują się za pomocą języka i tylko za pomocą języka, a ich wynikiem jest zorganizowana pojęciowo wiedza, tkwiąca w umyśle i będąca reprezentacją rzeczywistości;
• językowe czynności komunikacyjne, które ujawniają się na tle spójnych z nimi zachowań mimicznych i gestów, stanowiących tzw. pozajęzykowe  kody mowy;
• czynności socjalizacyjne i grupotwórcze, kiedy człowiek poznając rzeczywistość i porozumiewając się z innymi członkami grupy społecznej, podlega procesowi socjalizacji i zdobywa wiedzę o grupie, w obrębie której pozostaje, następnie o innych grupach i regułach w nich obowiązujących.

W obrębie mowy (language) wyodrębniono:

• język (langue);
• mówienie (parole).

Język to zbiór wyrazów i porządkujący ten zbiór układ wartości. Wartość wyrazu wynika z miejsca, jakie ten wyraz zajmuje w systemie wyrazów (dobrze jest jak dziecko ma duży zasób słów, gdyż będzie się lepiej komunikowało).



Mówienie to proces budowania zdań.

Mową są tylko te zachowania, które dają cechy intencjonalne.

Pojęcie mowy w gramatyce generatywnej N. Chomsky'ego:

• kompetencje językowe - jest to nieuświadamiana wiedza gramatyczna, ujmowana w systemie reguł generujących zdania w danym języku;
• performancja (wykonanie) - jest to indywidualna realizacja kompetencji, proces budowania zdań; swoista czynność.

Komponenty kompetencji językowej:

• kreatywność, czyli zdolność do tworzenia nieskończonego zbioru zdań ze skończonego zbioru elementów językowych oraz umiejętność tworzenia nowych zdań spójnych;
• gramatyczność, czyli proces budowania zdań, poprawność formalna;
• akceptabilność, czyli zdolność rodzimego użytkownika języka do uznawania wypowiedzi za poprawną, tj. zgodną z obowiązującą normą;
• interioryzacja, czyli proces nieuświadamianego opanowania ojczystego języka (dziecko nie wie, że jest uczone języka).

Kompetencje językowe a kompetencje komunikacyjne

Wiem jak języka użyć, w zależności od sytuacji, osoby itd.

Język w poznawaniu rzeczywistości

• stopień opanowania języka stwarza jednostce lepsze lub gorsze możliwości poznawania świata;
• największe możliwości poznawcze niesie ze sobą język etniczny, opanowany we właściwy sposób, we właściwym, naturalnym dla wieku dziecięcego okresie rozwoju (najdalej do 14rroku życia);
• brak języka etnicznego skazuje człowieka na pewne wyizolowanie w świecie;
• inne kody językowe (np.: gesty) dają inny obraz rzeczywistości świata.

Struktura czynności mowy

Generowanie tekstu - etapy czynności:

1. ETAP IDEACJI - dotyczy uświadomienia treści komunikatu, który nadawca chce przekazać (czasem jesteśmy zmęczeni, coś nas boli, wtedy nie możemy zebrać myśli, osoba nie wie co chce powiedzieć).
2. ETAP PLANOWANIA JĘZYKOWEGO - dotyczy wyboru i odpowiedniego ustrukturalizowania elementów tworzących wypowiedź.
3. ETAP REGULACJI MOTORYCZNEJ - przełożenie struktury językowej w instrukcję pracy narządów artykulacyjnych.
4. ETAP WYKONAWCZY - dotyczy ruchów aparatu oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego.
5. ETAP KONTROLI FORMOWANIA WYPOWIEDZI - dokonuje się poprzez ocenę przebiegu wszystkich poprzednich etapów (przede wszystkim kontrola słuchowa wypowiedzi, jeśli jest uszkodzona, trzeba przejść na wzrokową lub czuciową).